KẾT CẤU TUYẾN TÍNH – Cách kể cũ rích không nên dùng
Các sự kiện được lắp theo trục thời gian tuyến tính : sự kiện xảy ra trước sẽ kể trước, sự kiện xảy ra sau sẽ kể sau. Truyện có kết cấu tuyến tính các sự kiện và tình tiết thường tuân thủ tính nghiêm ngặt sự chuyển tiếp thời gian từ quá khứ đến hiện tại, nó đi theo dạng công thức: A->B->C->D->E,
KẾT CẤU VÒNG TRÒN (HOẶC LÀ KẾT CẤU ĐẦU CUỐI TƯƠNG ỨNG)
Câu chuyện được mở đầu bằng thời điểm ở hiện tại, trở về quá khứ rồi kết thúc trong cảnh ở hiện tại. Kiểu kết cấu này rất phù hợp với những truyện lấy quá khứ làm tâm điểm, thông thường quá khứ này là những biến động có tác động mạnh tới hiện tại, là nguyên nhân xảy ra những tình huống trong hiện tại. Để chuyển tiếp từ thời điểm hiện tại đến quá khứ một cách phù hợp thường các nhà văn để cho nhân vật của mình hồi tưởng lại vì thế ưu điểm thứ nhất của loại kết cấu này là giúp cho câu chuyện trở nên thực hơn, ưu điểm thứ hai là giúp cho bạn đọc có thể hiểu hơn về hành động và tính cách nhân vật mà tác giả không cần thuyết minh nhiều.
KẾT CẤU ĐỐI LẶP
Lối kết cấu này được sử dụng nhiều trong văn học cổ. Nhà văn xây dựng 2 tuyến nhân vật chính diện và phản diện đối lập nhau về lí tưởng, chính kiến, đạo đức, hành động…Một bên đại diện cho lực lượng chính nghĩa, cái đẹp, chân lí. Một bên thì ngược lại. Hai lực lượng này đấu tranh không khoan nhượng với nhau và thường kết thúc với thắng lợi của lực lượng chính nghĩa. Hầu hết những truyện thơ Nôm ở Việt Nam sử dụng kết cấu này. Kết cấu này có tác dụng làm nổi rõ chủ đề tư tưởng thông qua so sánh, đối chiếu giữa 2 tuyến nhân vật đối lập
Kết cấu đối lập giữa bên ngoài và bên trong.
Kiểu kết cấu đối lập lấy cốt truyện làm chính.
Kiểu kết cấu Đối lập hình tượng và đối lập trần thuật
KẾT CẤU BẬC THANG
Truyện có kết cấu bậc thang là truyện mà trong đó các tình tiết được sắp xếp thành những tầng nấc kế tiếp nhau. Thủ pháp dồn nén không ngừng nghỉ này thường được sử dụng trong tiểu thuyết phiêu lưu.
KẾT CẤU ĐẢO NGƯỢC
Kết cấu đảo ngược là hình thức kết cấu tác phẩm vay mượn rõ nét nhất từ các phim hình sự. Truyện ngắn có kết cấu đảo ngược luôn mở đầu bằng tình huống kết truyện, tiếp đến là những sự kiện dẫn dắt lần ngược trở về tình huống đầu tiên và cũng là tình huống nguyên nhân của kết truyện. Kẻ hào hiệp lúc tàn thu là ví dụ điển hình. Mở đầu Kẻ hào hiệp lúc tàn thu là kết cục của một vụ án mạng: Nạn nhân mặc áo chẽn, chiếc nơ màu đỏ lựu sẫm đua sắc với những chiếc lá đỏ dính vào các vết thương. Sáu viên đạn xuyên qua người, máu vấy lên dải đăng-ten trên cổ áo, nắp túi áo, quần nịt, dây đeo gươm bằng lụa thêu và chiếc áo choàng dạ phớt. Một vài mẩu giấy bướm lẫn vào những lọn xoăn của mái tóc giả sang trọng, cho thấy nạn nhân đã tham gia vào một lễ hội trước khi bị ám sát. (tr.108). Nạn nhân là ai? Vì sao anh ta lại bị sát hại? Dõi theo cuộc điều tra của nữ thanh tra cảnh sát Graham, độc giả dần dần biết được nội tình sự vụ: François Dubois, đồng tính nam năm mươi tuổi, là giám đốc một hãng quảng cáo đang gặp khó khăn về tài chính. Ông ta dựng lên vụ ám sát giả (thực tế là một vụ tự tử) nhằm tránh cho hãng không bị phá sản và để người tình của ông ta được sở hữu số tài sản mình để lại
KẾT CẤU ĐAN XEN
Kết cấu đan xen thường được các tác giả sử dụng với các truyện gồm hai tuyến truyện thực hiện bởi hai (hoặc hai nhóm) nhân vật. Giữa hai tuyến truyện này có mối liên hệ nhất định: khi thì đó là hai câu chuyện độc lập nói về cùng chủ đề, khi thì nội dung câu chuyện này góp phần làm sáng tỏ câu chuyện kia. hai trường hợp, mỗi câu chuyện được chiathành nhiều đoạn và được trình bày xen kẽ nhau theo công thức A1>B1>A2>B2…
KẾT CẤU ĐỒNG HIỆN ( HAY CÒN GỌI LÀ KẾT CẤU ĐAN XEN)
Là truyện mà trong đó các sự kiện trong thời gian quá khứ, hiện tại và tương lai cùng hiện lên một lúc. Một kiểu tổ chức tác phẩm khác chịu ảnh hưởng của kĩ xảo điện ảnh là kết cấu đan xen. Kiểu kết cấu này thường gặp trong các truyện ngắn chủ trương đồng hiện hai tuyến hành động của một nhân vật.
Hình thức kết cấu của tác phẩm gây ấn tượng mạnh, cho cảm giác đó là cách tối ưu để thể hiện tinh thần nội dung câu chuyện.
còn tiếp…